Boşanma hukuku sistemi ve mevzuatı içerisinde eşler fakat kanunda sayılı sebepleri münasebet göstererek boşanabilirler. 4721 Sayılı Türk Uygar Kanunu’nda boşanma nedenleri; genel ve özel nedenler olmak üzere ikiye ayrılır.
Türk hukuk sisteminde genel boşanma nedeni “Evlilik birliğinin temelinden sarsılması”dır. Uygar Kanunun 166. unsurunda belirtilen bu neden, halk ortasında “şiddetli geçimsizlik nedeniyle boşanma” olarak isimlendirilir.
Özel boşanma nedenlerinin tamamı temelinde evlilik birliğinin temelinden sarsılmasına dayanır. Örneğin haysiyetsiz hayat sürme nedeniyle boşanmak isteyen eş, karşı tarafın bu ömrü nedeniyle evlilik birliğinin temelinden sarsıldığını ispatlamalıdır. Fakat bu halde boşanma gerçekleşebilir.
4721 Sayılı Türk Uygar Kanunu’nun 166. unsurunun 1. ve 2. fıkraları bu genel boşanma nedeni ile alakalıdır. 3. fıkrası “Anlaşmalı Boşanma”, 4. ve son fıkrası ise evlilik birliğinin bir daha kurulmasının mümkün olmadığı kesin boşanma nedeni ile ilgilidir.
Eşlerden hangisi dava açabilir?
Evlilik birliğinin temelinden sarsılması bir boşanma nedenidir. Bu sarsılma sonucunda eşlerin ortak hayata devam etmelerinin mümkün olmadığı durumlarda hakim boşanmalarına karar verir. Öbür nedenlerin tersine bu unsurda hakime geniş bir takdir yetkisi verilmiştir. Özel boşanma nedenlerinde hakimin misyonu sebebin varlığını tespit iken, bu boşanma nedeninde sarsılmanın ölçütünü belirleyecek olan hakimdir.
Evlilik birliğinin temelinden sarsılması nedeniyle açılan boşanma davasında davayı açan eşin kusuru daha ağır ise davalı eşin itiraz etme hakkı vardır.
Evliliğin temelinden sarsılması ne demektir?
Tek tarafın boşanma talebi ile hakim karar veremez. Boşanma kararı için öbür eşin de boşanmayı istemesi yahut boşanmaya neden olacak olayda kusurunun bulunması gerekir. Burada kusur nedeniyle doğacak sorun evlilik birliğini temelinden sarsmış olmalıdır. Çünkü günlük hayat sırasında evlilik birliği içerisinde meydana gelen ufak sorunların boşanmaya münasebet yapılamayacağı Yüksek Mahkeme kararları ile sabittir. Sarsılma yadsınamaz, evlilik birliğine devam artık eşlerden beklenmeyecek halde olmalıdır.
Davacının dava açabilmesi için kusursuz yahut daha az kusurlu olması gerekir. Bu konuya örnek olarak eşine şiddet uygulayan kocaya şiddet mağduru bayan hakaret ederse hakarete uğrayan koca bu nedenle boşanma davası açamaz.
Şiddetli geçimsizlik nedeniyle boşanma davası görülürken hâkim her olayı kendi içerisinde kıymetlendirir. Çünkü boşanma davasında eşlerin ekonomik ve toplumsal statüleri kıymet taşır. Bunun yanı sıra eşlerin inançları, ömür biçimleri üzere konulara da hakim bilhassa dikkat etmelidir. Toplumun birtakım kesitleri için sorun teşkil etmeyen olaylar başka kısım için evliliği temelinden sarsacak olaylardan sayılabilir.
Eşlerden biri boşanmak istemezse ne olur?
Pratikte karşılaştığımız olaylardan, daha ağır kusuru olan taraf, boşanma davasını açmasına karşın kusursuz eş sadece kusurlu eşine ziyan vermek için boşanma davasının reddini talep eder. Buna örnek olarak eşini aldatan bayanın boşanmak istemesine karşın kocanın sadece ziyan vermek gayesiyle boşanmayı istememesi gösterilebilir. Bu çeşit durumlarda hakim daha ağır kusurlu taraf talep etmesine karşın boşanmaya karar vermelidir.
Evlilik tekrar kurulamazsa ne olur?
4721 Sayılı Türk Uygar Kanunu’nun 166/4. hususuna nazaran, rastgele bir sebeple açılan bir boşanma davasının reddedilmesinin üzerinden 3 yıl geçmesine karşın evlilik birliği kurulamamışsa taraflardan birinin başvurusu üzerine hakim boşanma karar verir. Burada değerli olan evvelden kanunda yazılı sebeplerden rastgele biri nedeniyle açılan boşanma davasının reddedilmesinin akabinde 3 yıl geçmesine karşın eşlerin ortak hayatı kuramamalıdır. Bu halde hâkimin artık takdir yetkisi bulunmaz, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır ve taraflardan birinin başvurusu üzerine boşanma kararı vermek zorundadır.
