Türkiye son periyotta şarbon konuşmaya başladı. Üst üste gelen karantina haberleri nedeniyle kaygı artarken, ülkeyi uzunluktan boya dolaşan şarbon haritası da yalnızca karantina bölgeleri için değil, o bölgelerin yakınlarının da tehlike altında olduğunu gösteriyor.
Kurban bayramı öncesinde Et ve Süt Kurumu tarafından Brezilya'dan getirilen 3 bin 959 büyükbaş hayvan birinci olarak Ankara'ya bırakılmış ve etraf vilayetlere dağıtılmıştı.
Çoklukla koyun, keçi, sığır üzere büyükbaşlarda ve yabani hayvanlarda görülen şarbon hastalığı, son olarak İstanbul'da ortaya çıktı. Ankara, Sivas, Bitlis üzere kentlerde de kısa mühlet içinde birçok kişi şarbon nedeniyle hastaneye kaldırıldı.
Şikayetler, büyükbaşların etiyle temas ettiği için bedenlerinde çıkan yaralar nedeniyle ortaya çıktı. Gelen haberler doğrultusunda Sivas'ta 2, Silivri'de 7, Bitlis'te 42, Ankara'da 50 adet büyükbaş hayvan şarbon nedeniyle telef oldu.
Şarbon, bilhassa sığır, koyun, keçi, deve üzere ot yiyen hayvanlarda görülen ve etin teması ile beşere geçebilen bir bulaşıcı bir hastalık. Tıpta “antraks” ismi ile geçen şarbon hastalığı, ülkemizde çoban çıbanı ve karakabarcık isimleri ile anılıyor.
Şarbon nasıl bulaşır?
Şarbon, insanlara 3 biçimde bulaşıyor.
Deri şarbonu hasta hayvana, bunların dokusuna yahut hayvanın kirletmiş olduğu eşya yahut materyallere temas edilmesi ile oluşuyor.
Bağırsak şarbonu, şarbon mikrtobu ile bulaşmış besinlerin, bilhassa şarbon hastalığı olan hayvanların etlerinin yenmesi ile oluşuyor.
Akciğer şarbonu ise şarbon sporu ile bulaşık tozların yahut hayvan tüyünde yahut kılında bulunabilen sporların solunması ile bulaşıyor. Şarbon hastalığı tipleri ortasındaki en tehlikeli olan akciğer şarbonu olarak görülüyor. En çok vefatla sonuçlanan olaylar, ne yazık ki akciğer şarbonu olayları.
Şarbon belirtileri
Deri şarbonunda, hayvanın eti ile temas sonucu oluşan şarbonda, deride kabarıklık ve kaşıntı başlıyor. Daha sonra bu kabarıklık içi su dolu kabarcıklara dönüyor. Akabinde ortası siyah renkte yaralar medyana geliyor. Deri şarbonu ülkemizde karakabarcık (Habis çıban, karbonkül) olarak da isimlendiriliyor.
Habis ödemde derinin kimi bölgelerinde boyun, göğüs, bilhassa göz kapaklarında, ağız içi ve lisanda meydana gelir. Mikrobun girdiği yerde hafif ve ağrısız bir kızarıklık görülür. Mikrop, ağızda çoğalırsa kısa müddette boğaza ilerler ve öldürür.
Bağırsak şarbonu sonucunda bulantı, kusma, iştahsızlık ve ateş meydana geliyor. Daha ileri basamakta karın ağrısı, kanlı kusma ve kanlı ishal medyana geliyor. Bilhassa zayıf ya da bünyesi zayıf şahıslarda 2-3 gün içinde mevte neden olabileceğinden, belirtiler görülür görülmez hastanelerin acil kısımlarına başvurulmalı ve sıhhat çalışanlarına şarbondan şüphelenildiği bilgisi verilmelidir.
Akciğer şarbonu ise en çok mevtle sonuçlanan şarbon türü. Evvel kolay soğuk algınlığı üzere belirtilerle başlayan hastalık, akabinde yüksek ateş ve titremelerle devam ediyor. Birkaç gün sonra hastada ağır teneffüs zahmeti ve şok gelişiyor. Müdahale geç gerçekleşirse, hasta hayatını kaybediyor.
Şarbon aşısı var mı?
Şarbon için aşı var ve bilhassa şarbona karşı tehlikenin olduğu bölgelerde Sıhhat Bakanlığı tarafından aşılama çalışmaları sürüyor. Fakat şarbon görülen bölgelerde yasağa karşın sürdürülen hayvan ticareti, o bölgenin büsbütün şarbondan arınmasını ve öbür bölgelere yayılımını önlemeyi daha güç hale getiriyor.
Şarbon aşısı hem cilt hem de akciğer şarbonuna karşı müdafaa sağlıyor. Lakin genel bir şarbon aşısı uygulaması bulunmuyor. Canlı bakteriler içermeyen ve enfeksiyona yol açmayan aşı daha çok enfekte olan hayvanlar ile el teması olanlara, makul laboratuvar çalışanlarına ve birtakım askeri işçiye öneriliyor. Ayrıyeten şarbon hastalığı geçiren bireylere de şarbon aşısı yapılabiliyor. 6 ayda bir yapılan üç aşı tesirli bir muhafaza sağıyor. Aşı alerjik tepki yapabilir.
Çocuklarımızı ve ailemizi şarbon hastalığından nasıl koruyabiliriz?
Son devirde İstanbul üzere büyükşehirlerde de görülen şarbon hastalığına karşı et tüketiminde daha dikkatli olmak, güvenmediğimiz yerlerden et almamak gerekiyor. Okul periyodunun açıldığı bu periyotta çocuklarımızın dışarıdan alacakları besinler konusunda da onları bilinçlendirmeliyiz.
- Kimi okullar, şarbon tehlikesinin devam ettiği müddet boyunca yemekhanelerde ve kantinlerinde kırmızı et tüketilmesinin yasaklandığını velilere duyururken, ebeveynlerin de çocukların dışarıdan yemek tüketimine kısıtlama getirmesi çok kıymetli.
- Hastalığı çocuklara kolay ve anlaşılır bir lisan ile anlatmak, bir periyot boyunca onların sevdiği lakin kırmızı et, şarküteri eseri içermeyen besinlere yöneltmek, çok güvenmediğiniz yerlerde et almamak alabileceğiniz tedbirler ortasında.
- Şimdilik yalnızca taze et tüketiminde risk görülse de, muhakkak bir vakit sonunda bu hayvanlardan elde edilebilecek etlerin şarküteri eseri olarak da değerlendirilebileceğini unutmamak gerekiyor.
- Aynı vakitte bilhassa şarbon tehlikesinin konuşulduğu devirlerde çiğ ya da az pişmiş et tüketilmesi önerilmiyor.
Süt ve dondurma da şarbon riski altında
Büyükbaş hayvanlardan beşere bulaşabilen şarbon, ne yazık ki süt ve süt eserleri üzerinden de insanlara bulaşma riski olan bir hastalık. Bu manada bağırsak şarbonuna karşı, çocuklarımızın ve ailemizin sıhhati için muteber markalardan ve muteber yerlerden bu eserlerin alınması çok değerli.
