Seyahat Parkı aksiyonlarının tüm Türkiye’ye yayılmasıyla ve pek çok kurumdan çalışanların hareketlere katılmasıyla birlikte emekçi ve patron ortasında meselelerin ortaya çıktığı argüman ediliyor.
İş Hukuku Enstitüsü Lider Yardımcısı Avukat Naciye Uçar, Türkiye’nin taraf olduğu milletlerarası kontratlar ve anayasada düzenlenen temel hak ve özgürlükler mucibince herkesin özgürce kendi fikrini söyleme hakkına sahip olduğunu belirterek, “Mesai saatlerini etkileme durumu, mesai sırasında ya da dışında olması personel ve patron açısından hareketin hukukî boyutunu da değiştiriyor” diyor.
Avukat Uçar’a nazaran çalışanlar, çalışma saatleri dışında yasalar çerçevesinde özel yaşamalarında serbestçe hareket edebilirler. Çalışanların mesai saatlerinde aksiyona katılması, “çalışanın mazeretsiz ve müsaadesiz olarak işe gelmeme halini” oluşturur. Ayrıyeten çalışma saatleri dışında kendi hür iradeleri ile kanunlara ve iş kanununa uygun olarak aksiyonlara katılma özgürlüğüne sahipler. İş yerinin bu bahiste bir müdahalesi kelam konusu olamaz.
Çalışan gözaltına alınırsa patron ne yapar?
Kişi gözaltına alınmışsa iş yerinin izlemesi gereken yolun daha karmaşık bir hal alacağını söz eden Uçar, çalışanların gözaltı durumunda izlenecek yolu şöyle açıklıyor:
“4857 sayılı iş kanunu husus 25/IV uyarınca çalışanın gözaltına alınması yahut tutuklanması nedeni ile devamsızlık etmesi halinde, iş kanununun 17. unsurundaki bildirim mühletleri kadar personelin iş mukavelesi askıda kalacaktır, müddetin bitmesi ile patron çalışanın iş akdini feshedebilecektir.
Şöyle ki, 4857 sayılı iş kanunu husus 17, meçhul periyodik iş kontratlarının feshinden evvel durumun öteki tarafa bildirilmesi ile ilgili mühletleri düzenlemiştir. Patron çalışanın gözaltına alınması halinde çabucak iş akdini sonlandıramayacaktır, emekçinin iş akdi askıda kalacağından lakin unsur 17’de belirtilen mühletlerin sonunda personelin iş akdini sonlandırabilir. Bu mühletler 6 aydan az çalışmış şahıslar için 2 hafta, 6 ay ile 1,5 yıl çalışmış şahıslar için dört hafta, 1,5 yıldan 3 yıla kadar çalışmış şahıslar için 6 hafta, 3 yıldan fazla çalışan bireyler için ise 8 hafta olarak unsurda düzenlenmiştir. Bu müddetlerde emekçinin iş akdi askıda kalacak, mühletin bitimi halinde de patron personelin iş akdini feshedebilecektir.
Çalışanlar protestolara katışabilir mi?
Çalışanların çalışma saatleri dışında yasalar çerçevesinde özel yaşamalarında serbestçe hareket edebileceklerini, lakin iş kanunu, iş mukavelesi ve eklerinde düzenlenen çalışma şartlarını ihlal etmeleri halinde ise belirlenen yaptırımlarla karşı karşıya kalacaklarını belirten Uçar, “Toplumumuzun geçirdiği sıkıntı süreçte çalışanların çalışma kaidelerine, patronun de fikir özgürlüğüne hürmet duyarak hareket etmesi, çalışan ve patronun ortasındaki alakanın sağlıklı bir biçimde devam etmesini sağlayacağı kanaatindeyim” diyor.
“Mesai saati dışında patron pürüzü mobbing’e girer”
Mesai saatleri dışında çalışanların hareketlere katılmasının patron tarafından engellenmesinin, kelamlı ya da yazılı ihtar yapılmasının mobbing olarak değerlendirileceğini söyleyen Uçar, şu açıklamada bulunuyor:
“Anayasanın 34’üncü hususuna nazaran ‘Herkes, evvelce müsaade almadan, silahsız ve ataksız toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkına sahiptir.’ Hasebiyle anayasada düzenlenen hak sonucunda kanunlara uygun olmak kaydıyla herkes hareketlere katılma özgürlüğüne sahiptir. Kelam konusu olayları bir de 4857 sayılı iş kanunu ve çalışma hayatı ile ilgili düzenlemeleri göz önünde bulundurarak değerlendirirsek çalışanlar açısından mesai saatlerinde harekete katılma ve gözaltına alınma halleri açısından sıkıntıların ortaya çıktığını görmekteyiz.
Çalışanların iş saatleri içerisinde mesai saatlerini terk ederek aksiyonlara katılması iş kanunu düzenlemelerine uygun değildir ve çalışan işe gelmemesi nedeni ile ikaz ve ihtar, para cezası ve iş akdinin feshedilmesi ile karşı karşıya kalabilir. Kaldı ki 4857 sayılı iş kanunu unsur 25/II yeterince iş yerinden müsaade almadan 2 gün üst üste işyerine gelmeyen kişinin iş akdi mazeretsiz, nedensiz ve habersiz olması kaydıyla patron tarafından feshedilebilir. Lakin mesai saatleri dışında ise kişinin özel hayatı başlamaktadır.
Çalışanlar, çalışma saatleri dışında kendi hür iradeleri ile kanunlara ve iş kanununa uygun olarak kelam konusu hareketlere katılma özgürlüğüne sahiptir. Patronun çalışanın çalışma saatlerini ve çalışma hayatını engellemeyecek halde protestolara katılmasına mahzur olması kelamlı ve yazılı ihtarlarda bulunması bu nedenle emekçiyi işten çıkaracağına ait tehditlerde bulunması, borçlar kanununda düzenlenen mobbing kararları açısından hukuka karşıtlık teşkil eder. Ayrıyeten patron protestoları tasvip etmemesi nedeniyle çalışanlarına iş saatleri dışında protestolara katılması ya da bu fikri benimsemesi nedeniyle emekçilerine farklı davranırsa, patronun eşit davranma yükümlülüğü ile bağdaşmayacağı da hiç kuşkusuzdur.”
