Böbrekler, omurganın her iki yanında, gerideki göğüs kafesinin çabucak altında bulunan bir çift organdır. Böbrekler kandaki atık hususları süzerek idrar olarak bedenden atar. Kan basıncını ve bedendeki su, tuz ve mineral düzeylerini düzenler. Böbrek hastalığı, böbreklerinizin hasar gördüğü ve kanı gerektiği üzere filtreleyemediği manasına gelir. Şeker hastalığınız yahut yüksek tansiyonunuz varsa böbrek hastalığı için daha büyük risk altındasınız.
Böbrekler ne işe fayda?
Böbreklerin ana misyonu kandaki toksinleri temizlemek ve atıkları idrara dönüştürmektir. Her bir böbrek yaklaşık 160 gram ağırlığındadır ve günde bir ila bir buçuk litre idrar oluşturur. İki böbrek birlikte 24 saatte 180-200 litre kanı filtre eder.
Sağlıklı böbrek hangi özelliklere sahiptir?
Sağlıklı böbrekler, bedeninizdeki atıkları ve ekstra sıvıyı uzaklaştırır ve kemikleri güçlü tutmanın yanı sıra kanınızda kırmızı kan hücrelerinin oluşmasına yardımcı olur. Böbreklerinizin ne kadar güzel filtre ettiğini söyleyen Glomerüler Filtrasyon Suratı (GFR), bir dakikada glomerüllerden süzülen kan ölçüsünü gösterir ve kan testi ile ölçülür. Böbrek işlevlerinin yeterliliğini ve böbrek hastalığının evresini belirlemek için kullanılır. Böbrek hasarı belirtisi olan idrarınızda albümin olup olmadığı idrar analizi ile denetim edilir.
Böbreklerde hangi hastalıklar görülebilir?
Kronik böbrek hastalığı
Böbrek hastalığının en yaygın formu kronik böbrek hastalığıdır. Kronik böbrek hastalığı, vakitle düzelmeyen uzun müddetli bir durumdur. Çoklukla yüksek tansiyondan kaynaklanır. Şeker hastalığı ayrıyeten kronik böbrek hastalığının değerli bir nedenidir. Şeker hastalığı, yüksek kan şekerine neden olan bir hastalıktır.
Böbrek taşı
Böbrek taşları öbür bir yaygın böbrek sorunudur. Kandaki mineraller ve öteki hususlar böbreklerde kristalleşerek katı kütleler (taşlar) oluşturduğunda ortaya çıkarlar. Böbrek taşları ekseriyetle idrar yaparken bedenden çıkar. Böbrek taşlarını düşürmek son derece ağrılı olabilir.
Glomerülonefrit
Glomerülonefrit, glomerüllerin iltihaplanmasıdır. Glomerüller, böbreklerin içinde kanı süzen son derece küçük yapılardır. Glomerülonefrite enfeksiyonlar, ilaçlar yahut konjenital anormallikler (doğum sırasında yahut kısa bir mühlet sonra ortaya çıkan bozukluklar) neden olabilir.
Polikistik böbrek hastalığı
Polikistik böbrek hastalığı, böbreklerde çok sayıda kistin (küçük sıvı kesecikleri) büyümesine neden olan genetik bir hastalıktır. Bu kistler böbrek işlevine bozabilir ve böbrek yetmezliğine neden olabilir.Böbreğin kolay kistlerinin epeyce yaygın olduğunu ve neredeyse her vakit zararsız olduğunu belirtmek kıymetlidir. Polikistik böbrek hastalığı başka, daha önemli bir durumdur.
İdrar yolu enfeksiyonları
İdrar yolu enfeksiyonları (İYE), üriner sistemin rastgele bir kısmının bakteriyel enfeksiyonlarıdır. Mesane ve üretradaki enfeksiyonlar en yaygın olanlarıdır.
Böbrek hastalıkları hangi belirtilere yol açabilir?
Böbrek hastalığı erken teşhis edilmezse yahut tedaviye karşın kötüleşirse bir ekip semptomlar gelişebilir. Belirtiler şunları içerebilir: kilo kaybı ve iştahsızlık, şişmiş ayak bilekleri, ayaklar yahut eller, su tutulmasının bir sonucu olarak (ödem) nefes darlığı, yorgunluk, idrarda kan, artan bir işeme muhtaçlığı, bilhassa geceleri uyumakta zorluk (uykusuzluk), kaşınan cilt, kas krampları, kendini hasta hissetmek, baş ağrısı, erkeklerde erektil disfonksiyon.
Böbrek hastalıkların teşhisinde hangi metotlar kullanılır?
Doktorunuz öncelikle yüksek risk kümelerinden rastgele birine ilişkin olup olmadığınızı belirleyecektir. Daha sonra böbreklerinizin düzgün çalışıp çalışmadığını görmek için birtakım testler yapacaklardır. Bu testler şunları içerebilir:
Glomerüler filtrasyon suratı (GFR): Bu test böbreklerinizin ne kadar yeterli çalıştığını ölçecek ve böbrek hastalığının evresini belirleyecektir.
Ultrason yahut bilgisayarlı tomografi (BT) taraması: Ultrason ve BT taramaları, böbreklerinizin ve idrar yollarınızın net imgelerini göstererek böbreklerinizin çok küçük yahut büyük olup olmadığını gösterir. Ayrıyeten mevcut olabilecek rastgele bir tümör yahut yapısal sorunu da gösterebilirler.
Böbrek biyopsisi: Böbrek biyopsisi böbreğinizden küçük bir doku kesimi alınarak yapılır. Doku örneği, hekiminizin böbrek hastalığınızın cinsini ve ne kadar hasar oluştuğunu belirlemesine yardımcı olabilir.
İdrar analizi: Hekiminiz albümini test etmek için idrar örneği isteyebilir. Albümin, böbrekleriniz hasar gördüğünde idrarınıza geçebilen bir proteindir.
Kan kreatinin testi: Kreatinin atık bir eserdir. Kreatin (kasta depolanan bir molekül) parçalandığında kana salınır. Böbrekleriniz düzgün çalışmıyorsa, kanınızdaki kreatinin düzeyleri artacaktır.
Türkiye’de böbrek hastalığı görülme oranı nedir?
Ülkemizde evresine bakılmaksızın kronik böbrek hastalığı prevalansı yüzde 15,7 olarak bulunmuştur. Bu, ülkemizde yaklaşık 9 milyon kronik böbrek hastası olduğunu, yani her 6-7 erişkinden birinde böbrek hastalığı bulunduğunu göstermektedir. Böbrek hastalıklarının farkındalığı ise yüzde 2 seviyesindedir.
Böbrek yetmezliği nedir?
Böbrek yetmezliği, böbreklerden birinin yahut her ikisinin artık kendi başına çalışamaması durumudur. Böbrek yetmezliği, böbreklerin kandaki atıkları gereğince filtreleme yeteneğini kaybettiğinde ortaya çıkar. Böbrek işlevlerinin yüzde 15’inin altına düşmesi de böbrek yetmezliği yaşandığının delilidir. Böbrek yetmezliği bir anda ortaya çıkabilen bir hastalık değil, kademeli olarak ilerleyen bir hastalıktır. Altta yatan birçok nedene yahut rastgele bir nedene bağlı olarak böbrekler gün geçtikçe fonksiyonunu yitirir, tedavi edilmediği durumlarda ise büsbütün fonksiyonsuz ve çalışmaz hale gelir. Kimi hastalar böbrek yetmezliğinin farkına varmadan hayatlarını devam ettirebilirler. Lakin birden fazla hastada böbrekler vazifelerini yerine getiremediğinden öteki hastalıklar görülmeye başlar.
Böbrek yetmezliği tedavisi nedir?
Böbrek yetmezliği tedavisinde diyaliz ve böbrek nakli yapılmaktadır. Diyaliz, bir makine kullanarak kanın filtrelenmesi ve arındırılması sürecidir. Böbrek yetmezliği tedavisinde en geçerli ve kesin tahlil ise böbrek naklidir. Böbrek naklinden sonra hastanın diyalize girmesine gerek kalmaz ve nakledilen böbrek olağan çalışmasına devam eder.
Ürolog Prof. Dr. Ayhan Karaköse
