Türk adalet sisteminin başta yargı bağımsızlığı olmak üzere eleştirilebilecek çok fazla tarafı olmakla birlikte, bu yazımda başımdan geçen kolay bir örnek üzerinden sistemin hantallığından ve pahalılığından bahsetmek istiyorum.
Son yıllarda tüketici hukuku alanında bir grup olumlu düzenlemeler yapılmaya çalışılsa da sistemin, bir türlü mevzuatı uygulamaya geçirmeyi ve tüketiciyi sahiden müdafaayı beceremediği bir gerçek.
Yargıtay son yıllarda, bankaların kredi tahsisi esnasında, tüketiciyle müzakere etmeden adeta dikte etmek suretiyle tüketiciye kabul ettirdiği ve kredinin tahsisi için nitekim mecburî olmayan masraf, komite vb isimler altındaki masrafların haksız olarak tahsil edildiği ve haksız olarak alınan bu meblağların tüketiciye iadesine karar verilmesi gerektiği tarafında kararlar veriyor.
Tüketici haklarının korunması manasında alkışlanması gereken bu kararlara ulaşmayı başarabilenlerin ise hakikaten altın madalyayı hak ettiklerini düşünüyorum. Çünkü; İstanbul’da bu kararlara ulaşma süreci epeyce uzun ve meşakkatli bir maraton üzere. Bu maratonda karşınıza çıkan birinci sorun ilgili dokümanlara ulaşmak için bankaya müracaatınızın banka tarafından karşılıksız bırakılması. Ya da bankanın bu dokümanları size iletmek için ayrıyeten fiyat talep etmesi. Trajikomik bir durum olduğu aşikar. Birinci anda sizi anlamsızca gülümseten bu durum birkaç saniye içinde kanın beyninize sıçramasına neden oluyor.
Bir halde kredi mukavelesini ve ilgili dokümanları almayı başarsanız bile, karşınıza ikinci bir mahzur olarak Hakem Heyeti çıkıyor. Bir hukukçu üye dışında tüm üyeleri bürokratlardan oluşan Hakem Heyetleri’nin hukuk kurallarıyla bağdaşmayan kararları kelam konusu olabiliyor.
Yaşadığım olayda, kredi tahsis eden banka tarafından haksız olarak tarafımdan tahsil edilen bir grup masraflarla ilgili İstanbul Vilayet Tüketici Hakem Heyeti’ne başvurdum.
Hakem heyeti dilekçemi, bankanın savunmasını ve eldeki bilgi ve dokümanları değerlendirip misyonsuzluk kararı verdi. Aslında bir kısım masrafların haksız olduğu ve iadesinin gerektiği, lakin kimi masrafların iadesine gerek olmadığı kanaatiyle, yalnızca iade edilmesi gerektiğini düşündüğü alacak sayısına bakıp misyonsuzluk kararı verdi. Halbuki ki tüm hukukçular bilir ki; misyon sonu şayet muhakkak bir ölçü para ise misyon belirlemesinde davacı tarafından talep edilen alacak ölçüsüne bakılır. Çünkü; yargılama sonucunda hükmedilecek meblağı işin başında ne talep sahibi ne de karar verenler bilebilir.
Çoğunluğu hukukçu olmayan şahıslardan oluşan bir heyetin bu türlü bir karar vermesi tahminen olağan görülebilir. Lakin gerçek manada hukuksal kıymetlendirme yapamayacak bireylerin neden hukuksal faaliyetlerde görevlendirildiklerini anlamak muhtemel değil. Kaş yapayım derken göz çıkarmak bu olsa
gerek. Hakem heyetinden çıkan karara karşı Tüketici Mahkemesi’nde itiraz edebiliyorsunuz. Gerçekten ben de bu karara karşı Tüketici Mahkemesi’nde dava açtım. Davanın birinci celsesi dava açılma tarihinden tam 7 ay sonra görüldü. İkinci celse için ise 8 ay sonraya gün verildi. Yani; İstanbul’da Tüketici Mahkemesi’nde açtığınız bir davada, bir yılda fakat tek duruşma yapılabiliyor. Yargılamanın en güzel ihtimalle 3 yahut 4 celsede bittiğini düşünürseniz, ortalama 3 yıl kadar bir süreyi gözden çıkarmalısınız.
Sözün bittiği yer bu olsa gerek diye düşünürken, daha enteresan bir durumla karşılaşabilirsiniz. Örneğin 300 TL. masraf alacağınızın iadesi için açtığınız davada 350 TL. eksper fiyatı ödemenize karar verilebilir. Hiç masraf yapmayacağınızı düşünürken bir bakmışsınız dava mühletince 600 – 700 TL. masraf yapmışsınız bile.
300 TL. alacak için 350 TL. eksper fiyatı ödenmesini istemek demek, “sen bu sevdadan vazgeç” demekten öteki bir şey değildir. Bu etapta “bilirkişi fiyatını de ödemem, davayı da takip etmem, ben bu alacağı tahsilden vazgeçiyorum” deme lüksünüz bile yok. Çünkü bu sefer de bankanın avukatının vekalet fiyatını ödemekle yükümlüsünüz.
Sonuç olarak ortaya cevaplanması gereken birçok soru çıkıyor.
Senede tek duruşma ile rastgele bir davanın insanları tatmin edecek bir müddette bitirilmesi nasıl beklenebilir?
Hakkını aramak için dava açan birinin talep ettiği alacak meblağından daha yüksek yargılama masraflarına katlanması bir toplumsal hukuk devletinde nasıl açıklanabilir?
Bizim adalet sistemimiz adaleti tesis ederek, adalet hissini tatmin etmek bir yana tam bilakis insanları adalet sisteminin dışına itmeye odaklı. Öylesine bir hantallık, öylesine ağır bir harç ve masraf yükü var ki; beşerler bunlara katlanmaktansa hakkını aramamayı tercih ediyor.
Türk adalet sistemi, hantallığından sıyrılıp, vaktinde ve gerçek adaleti sağlamayı hedeflemediği sürece, bireyin adalet hissini daima olarak zedeleyen bir sistem olmaktan öteye gidemez.
Hantallık ise çözülemeyecek bir sorun değil. Ülkede milyonlarca işsiz üniversite öğrencisi varken kâfi sayıda işçi istihdam edilmemesi, bürokrasinin mevzuat değişiklikleri ile azaltılmaması, tüketici hakkı ihlallerini alışkanlık haline getiren kuruluşlar için çok ağır para cezaları getirilmemesini anlamak mümkün değil. O denli ki; şu anda bu kuruluşlar ve bilhassa bankalar yargının hantallığını ve pahalılığını bir caydırıcı öge olarak kendileri lehine kıymetli bir avantaja dönüştürmüş durumdalar.
Gerçek maharet Avrupa’nın en büyük adliyesinde hakikaten insanlara vaktinde ve tatmin edici formda adalet hizmeti vermektir.
