Geçtiğimiz yıl gündemi aylarca meşgul eden Seyahat olaylarının epey uzun sürmesi ve geniş kitlelerin iştirakiyle gerçekleşmesinde hiç kuşkusuz internet ve toplumsal ağların tesiri büyük oldu. İnternet ve toplumsal medya üzerinden gerçekleştirilen bağlantı ve bilhassa son aylarda isimli kovuşturmalara bahis olan bir kısım ses kayıtlarının internetten kamuoyunun erişimine sunulması, internetin denetim altına alınmasını öncelikli gündem haline getirdi.
Kamuoyunda “internet yasası” olarak bilinen 5651 sayılı maddede değişiklikler yapan torba yasanın internetle ilgili kararları TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi. Kabul edilen tasarı halihazırda cumhurbaşkanından onay bekliyor.
Kimileri bu maddeyi basın özgürlüğüne vurulan büyük bir darbe olarak nitelendirirken bazıları de internetin bu yasa sayesinde daha inançlı hale getirildiğini söylüyor.
Peki, tüzel açıdan bakıldığında durum ne? Bu yasa özgürlükleri perçinliyor mu yoksa yeni bir sansür maddesiyle mı karşı karşıyayız?
Erişimin engellenmesi nasıl gerçekleşecek?
Kabul edilen tasarı da bilhassa ehemmiyet arz eden iki konu var: Bunlardan birincisi, TİB liderinin direkt mahkeme kararı olmaksızın erişimin engellenmesine karar verebilmesi. Oburu ise, Erişim Sağlayıcılar Birliği’nin kurulması ve erişim sağlayıcıların kendilerine bildirilen içeriğe ait erişimi engellemek zorunda olması.
Buna nazaran; internette yayınlanan bir içeriğin özel hayatının kapalılığını ihlal ettiğini düşünen şahıslar, direkt TİB’e de başvurabilecekler. Örneğin ses kaydı internete düşen biri ya da hakkında internette haber yayınlanan kişi direkt TİB’e başvurarak erişimin engellenmesini talep edebilecek. Burada iki farklı yol izlenebilecek. Birincisi, içerik direkt TİB liderinin buyruğu üzerine engellenebilecek. Bu karara karşı internet sitesi sulh ceza mahkemesine itiraz edilebilecek. İkinci ihtimal ise TİB, kendisine gelen bu talebi Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne bildirecek ve kelam konusu içerik en geç 4 saat içerisinde Türkiye’den erişilemez hale gelecek. Talep ‘daha sonra’, sulh ceza yargıcının kararına sunulacak ve hakim, kararını 48 saat içerisinde açıklayacak. Şayet karar açıklanmazsa, erişim engellemesi kaldırılacak.
TİB kusur yaparsa…
Görevlerini yerine getirirken hata işledikleri tez edilen TİB işçisi hakkında cezai soruşturma yapılması için, TİB liderinin müsaadesi, TİB lideri hakkında cezai soruşturma yapılması için ise bağlı olduğu bakanın müsaadesi gerekecek.
Ve tekrar kabul edilen unsurlara nazaran, internette yer sağlayıcı, yer sağladığı hukuka karşıt içeriği, haberdar edilmesi halinde yayından çıkarmakla yükümlü olacak. Yer sağlayıcı, yer sağladığı hizmetlere ait trafik bilgilerini bir yıldan az ve iki yıldan fazla olmamak üzere yönetmelikte belirlenecek müddet kadar saklamakla ve bu bilgilerin doğruluğunu, bütünlüğünü ve kapalılığını sağlamakla yükümlü olacak.
Ayrıca erişim sağlayıcı, erişimi engelleme kararı verilen yayınlarla ilgili olarak alternatif erişim yollarını engelleyici önlemleri almakla yükümlü olacak.
AİHM’e karşın internet yasası
Peki bu düzenlemeleri, hukukun temel unsurları karşısında nasıl anlamak gerek?
Yürürlükteki 5651 sayılı kanun düzenlemesinde yalnızca katalog hata olarak tanım edilen aşikâr kabahat tiplerinde TİB’in direkt erişimin engellenmesi kararı vermesi imkanlı. 8. hususta belirtilen kabahatler dışında kalan öteki tüm cürüm tipleri açısından erişimin engellenmesi lakin mahkeme kararı ile olabiliyor.
Elbette ki mahkeme kararı, hukuka uygunluğu sağlamak ve temel hak ve hürriyetleri korumak manasında çok önemli bir garanti.
Nitekim Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 2012 tarihli bir kararında, 5651 sayılı kanunun erişimin engellenmesine ait 8. unsurunu AİHS husus 10’a alışılmamış bulmuş ve kanunun demokratik hukuk devletinin teminat altına alması gereken hukuksal müdafaayı sağlamadığına hükmederek, Türkiye’yi tazminata mahkûm etti. Bu karar karşısında tüm kamuoyu daha özgürlükçü ve demokratik bir yasa beklentisi içerisindeyken, mevcut değişiklikler tam manasıyla sağ gösterip sol vurmak oldu.
Çünkü yapılan değişikliklerle, idari kararla internet erişiminin önlenmesinin yolu, ölçüsüz bir biçimde ve soyut tabirlerle genişletiliyor. Öngörülen Erişim Sağlayıcıları Birliği ise yeni bir “sansür birimi” kaygısı yaratıyor.
Büyük birader bizi izliyor
URL adreslerine erişim engelleme metoduyla kullanıcıların tüm internet trafiği izlenebilir ve gözetlenebilir bir hale getiriliyor. IP adreslerine erişim engelleme prosedürüyle birçok site ve servis çalışamaz ve yayın yapamaz hale getiriliyor. Tüm bunlar internet kullanıcılarının hareketlerinin TİB aracılığıyla fişlenmesi mümkünlüğünü akla getiriyor.
Özetle tüm bu düzenlemeler yürütmenin, yargının anayasal yetki alanına açıkça müdahalesi manasına geliyor. Kuvvetler ayrılığı sisteminden önemli bir sapma olarak değerlendirilebilecek bu değişikliklerle demokratikleşme değil, olsa olsa otokratik bir sistem istikametinde süratle ilerlendiği söylenebilir. Artık gözler kulaklar cumhurbaşkanında. İyi haberler dileklerimle…
