Ses tellerinde oluşan şikayetler pek çok nedene bağlı olarak ortaya çıkabiliyor. Sesin makûs ve uygun olmayan kaidelerde, bilhassa de uzun müddetli ve yüksek tonda kullanılmasından, baş bölgesi ile uzunluğunda hudut komşuluğunda oluşan tümörlere kadar birçok etken ses tellerinde süreksiz ya da kalıcı felçlere yol açabiliyor. Ses kısıklıkları ve yutma sırasında öksürük üzere ses teli felcine bağlı şikayetler ise “ses cerrahisi” ile tedavi edilebiliyor. Kulak Burun Boğaz ve Baş Boyun Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Mustafa Asım Şafak, ses teli hastalıkları ve tedavi usulleri ile ses tellerini hami teklifler hakkında bilgi verdi.
Ses telleri travmaya açık yapıda
Ses telleri gırtlakta yer alan, sağ ve soldan çok ince bir cilt ile kaplanmış yumuşak doku ve kas lifleri içeren oluşumlardır. Gırtlağın ve ses tellerinin işlevlerini yöneten çok uzun seyirli hudut yapıları bulunur. Bu hudut yapıları beyin sapından doğup, uzunluğunda aşağıya gerçek göğüs kafesinin içine kadar iner ve büyük damarların etrafından dolaşıp, tekrar uzunluğunda üst çıkarak gırtlağa ulaşır. Sonlar bu uzun seyahat boyunca pek çok travmaya açıktır.
Ses teli hasarının kaynağı pek çok nedene bağlı
Beyin sapını yahut baş bölgesini etkileyen çeşitli hastalıklar, uzunluğunda hudut komşuluğundaki tümörler, göğüs kafesinin içindeki pek çok hastalık, sonun kendisine bağlı farklı hastalıkları durumunda ses tellerinde süreksiz yahut kalıcı felçler oluşabilir. Sesin berbat ve uygun olmayan koşullarda, bilhassa uzun vadeli ve yüksek tonlarda kullanılması da harabiyete yol açabilir. Ses tellerinde görülen problemlerin bir nedeni de tiroit bezlerine komşuluğu olduğu için tiroit cerrahisine bağlı travmalardır.
Ses teli cerrahisi gündeme geliyor
Ses tellerinin felçleri ses cerrahisi tekniğiyle rehabilite edilebilmektedir. Ses teli felcine bağlı meselelerde, ses telinin tekrar çalışır hale getirilmesinden çok oluşan şikayetin kısmen düzeltilmesine yönelik cerrahi teşebbüsler yapılmaktadır. Örneğin; ses teli felci sonucunda yanda sabit kalan ve ses çıkarma yahut yutkunma sırasında orta hatta yanlışsız hareket edemeyen ses teli, orta hatta sabit hale getirilebilmektedir. Sorun, her iki ses telinin birden orta hatta sabit halde felçli kalmasına neden olan bir hastalıksa, nefes darlığı bir sorunu yaşanmakta ve olay, ses kısıklığının önüne geçmektedir. Bu durumda ses tellerinden biri yana çekilerek, yanda sabit halde kalmasını sağlayan cerrahi teşebbüsler gerekir. Böylelikle nefes darlığı düzeltilir lakin beraberinde bir ölçü ses kısıklığı oluşur.
Bağırarak konuşmak sese ziyan veriyor
Bağırarak konuşmak ve bağırmayı alışkanlık haline getirmek, mide-gırtlak reflüsü, ses tellerinin irritasyonu yahut enfeksiyonları ile gırtlak kanserleri, ses karakterinde bozulma üzere pek çok farklı şikayete yol açmaktadır. Bir haftadan daha uzun süren her türlü ses sorununda kesinlikle KBB uzmanına danışılmalıdır. Enfeksiyon durumlarında ses kısıklığıyla birlikte, nefes darlığı, yutma zahmeti ve yüksek ateş üzere çok daha değerli şikayetler de görülebilir.
İnce ya da kalın ses için cerrahi girişim
Ses telleri, çıkarılan sesin ince yahut kalınlığını ayarlayacak biçimde uzayıp incelme ya da kısalıp kalınlaşma üzere işlevlere sahiptir. Ergenlik çağına geldiği sesi kalınlaşmayan erkek çocuklar olduğu üzere sesini kalın bulan bayanlar da olabilir. Bu durumda hastalar sesinin daha kalın ya da ince olmasını isteyebilir. Bu durumda, ince ya da kalın ses çıkaracak biçimde cerrahi teşebbüsler yapılabilmektedir. Ses teli cerrahisine; ses tellerinde polip yahut kist oluşumu, yaşlılık nedeniyle ses tellerinin gevşemesi, kronik ödemlere bağlı şişkinlikler, ses tellerindeki yarık yahut kanserler üzere sıkıntılarda başvurulmaktadır.
Gırtlak iskeletinin hali değiştirilebiliyor
Ses cerrahisinde hastalığın tarifine nazaran pek çok farklı cerrahi teknik kullanılmaktadır. Bunlar ortasında ses tellerinin etrafına değişik malzemelerin enjeksiyonları, bir kısım gırtlak kıkırdaklarının çıkarılması, çeşitli dikiş teknikleriyle birtakım kıkırdakların yerlerinin değiştirilmesi, gırtlak iskeletinin biçiminin ve konumlarının farklılaştırılması, bu hedeflerle da bir kadro protezlerin kullanılması gerekebilmektedir. Nadir olarak hudut liflerinin tamiri, hudut ve kas kavşaklarından oluşan köklerin gırtlaktaki birtakım kaslara aktarılması üzere tekniklere de başvurulabilmektedir.
Ses tellerinde uzun periyodik tedavi gerektiren ya da kalıcı hale gelebilen hasarların oluşmaması için birtakım tedbirler alınabilir. Bunun için de sesin hakikat kullanımı ve günlük hayat alışkanlıklarında kimi değişiklikler önerilmektedir.
Ses tellerinizi korumak için kolay 10 yöntem
1. Kâfi ölçüde sıvı almaya ihtimam gösterilmelidir.
2. Soğuk ve asitli içecekler mümkün olduğunda az tüketilmelidir.
3. Dumanlı ve tozlu ortamlardan kaçınılmalıdır.
4. Tütün eserleri kullanılmamalıdır.
5. Geniz temizleme hareketi mümkün olduğunca yapılmamalıdır.
6. Uzun müddet konuşulması gerekiyorsa boğazı orta sıra ıslatacak biçimde sıvı tüketilmelidir.
7. Yüksek sesle konuşmaktan, bağırmaktan kaçınılmalıdır.
8. Müzik söylemek için şan eğitimi alınmalıdır.
9. Gırtlağın ve diyaframın uygun kullanımlarına dikkat edilmelidir.
10. Ses ile ilgili şikayetler göz arkası edilmemeli, vakit geçmeden uzmana başvurulmalıdır.
