Dünya Sıhhat Örgütü'nün “Herkes için Pak Bakım Sizin Ellerinizde” sloganıyla duyurduğu 5 Mayıs Dünya El Hijyeni Günü'nde bilhassa sıhhat çalışanlarının el hijyenine ahengini artırmak hedefleniyor. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi ve Türk Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK) İdare Heyeti Lideri Prof. Dr. Alpay Azap 5 Mayıs Dünya El Hijyeni Günü'nünde el hijyeninin antibiyotik direnci ile alakasına toplumsal açıdan değindi. Azap, el yıkamanın antibiyotiklere karşı direnci olan ve tedavisi sıkıntı olan mikroplardan korunmamızı sağlayacağına değiniyor.
Ellerimizde 150 çeşit bakteri bulunduğundan bahseden Prof. Dr. Alpay Azap, dokunduğumuz her yüzeyden, her objeden ellere bakteriler, virüsler, mantarlar bulaştığını ve elimizi yıkayana kadar bunların saatlerce canlı kalabildiklerinden bahsetti: “Saatte yaklaşık 25 kere elimizi ağzımıza, burnumuza, gözümüze götürdüğümüzden hastalıkların geçişinde eller çok kıymetli bir araç misyonu görmektedir. Bu nedenle yalnızca el yıkama ile ishal olgularının sayısı yüzde 50, teneffüs yolu enfeksiyonu sayısı yüzde 25 oranında azalmaktadır.”
El yıkamak enfeksiyonlardan korunmanın en temel yolu
Prof. Dr. Alpay Azap, hastanelerde tedavi gören hastaların 10'da birinde hastane enfeksiyonu geliştiğini ve bu enfeksiyonlardan korunmanın en tesirli yolunun el yıkamak olduğunu söyledi:
El yıkamanın değeri birinci olarak Semmelweiss'ın 1800'lü yılların ortalarında yürüttüğü çalışmalarla kanıtlanmıştır. 2000'li yılların başında hastane enfeksiyonlarının dikkat çekmeye başlamasıyla birlikte bu enfeksiyonları tedbire çalışmaları da sürat kazandı. Dünya Sıhhat Örgütü, el hijyeni alanında çalışanlarla birlikte kampanyalar başlattı, rehberler hazırladı. 2009 yılında ise mevzunun değerine dikkat çekmek ve farkındalık yaratmak üzere 5 Mayıs “Dünya El Hijyen Günü” olarak ilan edildi. Bu kapsamda her yıl bir tema belirleniyor ve bu temaya uygun kampanya materyalleri hazırlanıyor. 2019 yılının bildirisi sıhhat çalışanlarına yönelik olarak “Herkes için Pak Bakım Sizin Ellerinizde” (Clean Deva for All, It's in Your Hands)”
El yıkamak antibiyotik dirençle savaşmaya yardımcı oluyor
İshal ve teneffüs yolu enfeksiyonlarına sebep olabilen mikroplar, farkında olmaksızın daima gözlerimize, burnumuza ve ağzımıza dokunduğumuz için eller yıkanmadığı vakit bireyden bireye geçip hastalıkların yayılmasına sebep olabiliyor. El hijyenini sağlamak, sıklıkla gereksiz antibiyotik kullanımı gözlemlenen ishal hastalıklarını yüzde elli civarında, teneffüs enfeksiyonlarını ise yüzde 25 civarında engelliyor. Bu hastalıkların oluşumunu engellemek de antibiyotik kullanımını direkt azaltarak antibiyotik direnci oluşma riskini büyük oranda düşürüyor. El yıkamak ayrıyeten antibiyotiklere karşı direnci olan ve tedavisi güç olan mikroplardan korunmamızı da sağlayabilir.
Sağlık çalışanlarının el hijyenine ahenk sağlamaları enfeksiyon riskini azaltır
Hastane enfeksiyonlarına neden olan bakterilerin hastadan hastaya yahut yüzeylerden hastaya sıhhat çalışanlarının elleri aracılığıyla geçtiğinden bahseden Prof. Dr. Alpay Azap, hastaneye yatan hastaların 10'da birinde, ağır bakım ünitesinde yatanların ise yaklaşık 3'te birinde hastane enfeksiyonu geliştiğini belirtti.
“Sağlık çalışanlarının ellerinde santimetrekare başına 40.000- 4.000.000 bakteri olabilmektedir. Bu sayı hastane dışındaki kişilerdekinin 10-100 katı kadardır. Yalnızca el hijyenine ahenk ile ek bir süreç yahut maliyet olmaksızın hastane enfeksiyonları yarı yarıya azaltılabilir. El hijyenine ahengin yüksek olduğu yerlerde hastane enfeksiyonları da düşüktür; ortada direkt bir alaka olduğu birçok çalışmada gösterilmiştir.”
Hastalarla temastan evvel ve sonra hijyenik el paklığı uygulanmalı
El yıkamanın üç çeşidi olduğunu belirten Prof. Dr. Alpay Azap, bunları toplumsal el yıkama, hijyenik el yıkama ve cerrahi el yıkama olarak sıraladı.
“Sosyal el yıkama, günlük yaşantıda herkesin uygulaması gereken el yıkama cinsidir. Tuvaletten sonra, yemeklerden evvel ve sonra, hayvanları sevdikten sonra ve ellerimiz her kirlendiğinde sabun ile ellerin en az 15 saniye boyunca yıkanması ve akabinde kurulanması gerekir.
Hijyenik el yıkama ise hastanelerde sıhhat çalışanlarının uygulaması gereken el yıkama cinsidir ve her yıl 5 Mayıs Dünya El Hijyeni Günü'nde bu el yıkama cinsine dikkat çekilmektedir.
Hijyenik el yıkama için su ve sabun kullanılabileceği üzere alkol bazlı el antiseptikleri de kullanılabilir.
El nasıl yıkanır?
Su ve sabun ile hijyenik el yıkama için eller ıslatıldıktan sonra, 3-5 ml sıvı sabun ile ellerin en az 15 saniye boyunca ovuşturularak yıkanması gerekir. Akabinde durulanmalı ve kağıt havlu ile kurulanmalıdır. Elde kan, sekresyon vb. üzere görünür bir kirlenme yok ise el yıkama yerine alkol bazlı el antiseptikleri ile hijyenik el paklığı sağlanabilir.
Hijyenik el paklığı hastalara dokunmadan evvel ve sonra, her türlü süreçten evvel ve sonra uygulanmalıdır. Son olarak cerrahi el yıkama, ameliyata girecek sıhhat çalışanlarının uygulaması gereken, özel bir teknikle ve özel materyallerle uygulanan el yıkama tipidir.”
Hastane enfeksiyonu, yatış mühletini ve maliyeti artırıyor
Hasta ve hasta yakınlarının, sıhhat çalışanları ve yöneticilerinin hastane enfeksiyonları konusunda dikkat etmeleri gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Alpay Azap, hastane enfeksiyonu geliştiğinde hastanın daha geç güzelleşebileceğini ve bu müddet içinde daha çok düşünce çektiğini vurguladı.
“Hastane enfeksiyonu geliştiğinde yatış mühleti uzamakta ve maliyet artmaktadır. Uygun endikasyonlarda uygun el hijyeni uygulanması ile hastane enfeksiyonları ek bir uğraşa ve maliyete gerek kalmaksızın yarı yarıya azaltılabilmektedir. Sıhhat çalışanlarına bu hususta eğitim verilmesi değerlidir. Ayrıyeten hastanelerde gereken yerlerde su, lavabo, sabun, kağıt havlu ve el antiseptiğin bulunması yöneticilerin sorumluluğundadır. Hastanelerde çeşitli kampanyalar ve özendirici faaliyetlerle el hijyeninin ehemmiyeti vurgulanmalıdır.”
Yaygın antibiyotik kullanımı antimikrobiyal dirence sebep oluyor
Antimikrobiyal direnç hakkında değerli bilgiler paylaşan Prof. Dr. Alpay Azap,günümüzde birden çok antibiyotiğe dirençli bakterilerle karşılaştığımızı belirtti.
Bir bakterinin bir antibiyotiğe dirençli hale gelmesi, artık o bakterinin yol açtığı enfeksiyonların tedavisinde dirençli olduğu antibiyotiğin kullanılamaması manasına gelmektedir. Günümüzde, birden çok -hatta bazen onlarca- antibiyotiğe dirençli bakterilerle karşılaşmaktayız. Bu bakterilerin neden olduğu hastalıklar için kullanılabilecek antibiyotik sayısı da giderek azalmaktadır zira bakteriler kullanılan antibiyotiklerin her birine süratle direnç geliştirebilmektedir.
Antibiyotik direncinin artma nedenleri
Direncin gelişmesindeki en değerli faktörlerden birisi antibiyotiklerin çok yaygın kullanılmasıdır. Türkiye, dünyadaki tüm ülkeler ortasında antibiyotiğin en çok tüketildiği ülkelerin başında gelir; bunun bir sonucu olarak da tüm dünyada antibiyotik direncinin en yüksek olduğu ülkeler ortasında yer alır. Direncin yayılmasını önlemenin değerli bir yolu ise enfeksiyon denetim kurallarına uymaktır.
Enfeksiyon denetiminin en temel kuralı el hijyenidir. El hijyenine ahenk arttıkça hastane enfeksiyonları azalacak hasebiyle da antibiyotik kullanımı azalacaktır. Bu da dirençli bakterilerin ortaya çıkmasını engelleyecektir. El hijyeni ayrıyeten halihazırdaki dirençli bakterilerle gelişen enfeksiyonların da azalmasını sağlayacaktır.”
